Tarihte Bugün 15 Mart

Varlık Yayınları'nın kurucusu ve şair Yaşar Nabi Nayır 1981 yılında İstanbul'da hayata veda etti.

Yaşar Nabi Nayır 1908 yılında Üsküp'te doğdu. Öğrenimine Üsküp Mahalle Mektebi'nde başladı. Balkan Savaşı yıllarında annesiyle zaman zaman İstanbul'a gidip gelmek zorunda kaldığından ilk öğrenimini bu iki kentte sürdürdü.

Kadıköy'de Osmangazi İlkokulu Torosyan Ermeni Okulu Üsküp İrfan Mektebi ve Üsküp Fransız Okulu'nda okudu.

Ailesiyle birlikte 1924'te kesin olarak İstanbul'a yerleşti. Yedinci sınıfına kaydolduğu Galatasaray Lisesi'nin Ticaret ve Bankacılık bölümünden 1929'da mezun oldu.

Bir süre Ziraat ve Merkez bankalarında (1929-1933) çalıştı. 'Hakimiyet-i Milliye' (Ulus) gazetesinde çevirmen ve yazar olarak görev yaptı (1934-1940).

Daha sonra Türk Dil Kurumu'nda (1940-1943) Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'nda (1943-1946) çalıştı. 15 temmuz 1933'te Ankara'da 'Varlık' dergisini yayımlamaya başladı.

Bir süre sonra dergiyi İstanbul'a taşıyan (1946) Nayır Varlık Yayınevi'ni kurarak kendini tümüyle yayıncılığa adadı. Binden fazla kitap yayımladı.

Sadece çağdaş dünya edebiyatı örneklerine yer veren CepDergisi'ni (29 sayı kasım 1966-mart 1969) ve 1960-1981 yılları arasındaVarlık Yıllıkları'nı çıkardı. Evli ve iki çocuk babası olan Yaşar Nabi Nayır 15 mart 1981'de hayata veda etti.

Bir süre Uluslararası Yazarlar Derneği'nin (PEN) Türkiye Başkanlığını yapan Nayır Türk kültür yaşamına yaptığı katkılardan dolayı 1979'da Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü'ne değer görüldü.

Ölümünün birinci yıldönümünde değerlendirme inceleme yazılarının yer aldığı 'Yaşar Nabi'ye Saygı' adlı bir yapıt yayımlandı.

Yazın yaşamı

Yaşar Nabi yazın dünyasına şiirle girdi. İlk şiirleri lise öğretmeni Ahmet Halit Yaşaroğlu'nun özendirmesiyle onun çıkardığı 'Çocuk Dünyası' dergisinde yayımlandı. Edebi nitelik kazanan şiirleri 'Servet-i Fünun'da çıktı (1926).

Daha sonra 'Yeni Kitap' (1927-1928) 'Hayat' (1928) 'Muhit' (1932-1933) 'Çığır' (1933) 'Ülkü' (1933) gibi yazın dergilerinde de yazdı.

Arkadaşları Cevdet Kudret Ziya Osman Vasfi Mahir Sabri Esad Mazhar Lütfü ve Kenan Hulusi ile Yedi Meşale adlı bir seçme şiirler kitabı çıkardı (1928) bu ortak çalışma kısa süren Yedi Meşaleciler hareketini doğurdu.

Sonraki yıllarda şiirden uzaklaştı. Öykü roman oyun deneme eleştiri gezi notu gibi çeşitli yazın dallarında ürünler verdi. Panait Istrati ve Balzac başta olmak üzere Fransızcadan çeviriler yaptı derlemeler ve incelemeler hazırladı.

Yapıtları

Şiir: 'Yedi Meşale' (ortak kitap 1928) 'Kahramanlar' (1929) 'Onar Mısra' (1932) 'Kahramanlar' (1970 ilk iki kitaba 'Mesafeler' adlı bölümün eklenmesiyle)

Roman: 'Bir Kadın Söylüyor' (1931) 'Adem ve Havva' (1932)

Öykü: 'Bu da Bir Hikayedir' (1935) 'Sevi Çıkmazı' (1935)

Oyun: 'Mete' (1933) 'İnkılap Çocukları' (1933) 'Beş Devir' (1933) 'Köyün Namusu' (1933) 'Radyonofik Öyküler' (1979)

Derleme: 'Genç Neslin En Güzel Hikayeleri' (1937) 'Türk Nesir Antolojisi' (1952) 'Başlangıcından Bugüne Türk Şiiri' (1968) 'Günümüz Türk Hikayeleri' (1977)

Sözlük: 'Kılavuz Sözlük' (Osmanlıca-Türkçe Türkçe Osmanlıca 1961)

Biyografi: 'Ahmet Haşim' (1952) 'Ömer Seyfettin' (1952) 'Tevfik Fikret' (1952) 'Homeros' (1952) 'Moliere' (1953)

Makale - İnceleme: 'Balkanlar ve Türklük' (1936) 'Edebiyatımızın Bugünkü Meseleleri' (1937) 'Nereye Gidiyoruz' (1948) 'Yıllar Boyunca' (1959) '******çülük Nedir?' (1963) '****** Yolu' (1966) 'Edebiyat Dünyamız' (1971) 'Dost Mektupları' (1972) 'Değişen Dünyamız' (1973) 'Çağımıza Ters Düşenler' (1975)



Olaylar

1820 - Maine'nin ABD eyaleti olmasına karar verildi.
1892 - Jesse W. Reno tarafından yürüyen merdivenin patenti alındı.
1917 - II. Nikolay kardeşi Mihail lehine tahtta çekildi
1919 - Merzifon işgal edildi.
1920 - İngilizler İstanbul'da yüz elli Türk aydınını tutukladı.
1933 - Almanya'da Hitler III. Reich'ı ilan etti.
1938 - SSCB'de olağanüstü mahkemede ölüm cezasına çarptırılan aralarında Ekim Devrimi'nin önderlerinden Nikolay Buharin'in de bulunduğu 18 kişinin cezaları infaz edildi.
1939 - Çekoslovakya Cumhurbaşkanı Emil Hacha Çek'in Almanya'ya ilhakını kabul etti.
1955 - Tiyatro sanatçısı Muammer Karaca'nın yaptırdığı Karaca Tiyatrosu İstanbul'da açıldı.
1964 - Sinema yıldızı Elizabeth Taylor ile aktör Richard Burton evlendi.
1976 - Maliye Bakanlığı Türk Lirası'nın değerini 9 yabancı para karşısında yeniden %3.3 oranında düşürdü.
1983 - Maliye Bakanlığı Hisarbank ve İstanbul Bankası'na el koydu.
1985 - İnternette ilk alan adı tescili yapıldı (symbolics.com).
1989 - Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'nda Galatasaray Monako takımı ile Köln Müngersdorf Stadı'nda yaptığı maçta 1-1 berabere kalarak Avrupa kupalarında yarı finale yükselen ilk Türk takımı oldu.
2001 - İktisat Bankası'na el konuldu.
2001 - İstanbul - Moskova seferini yapan Tupolev Tu-154 tipi bir uçak Çeçen korsanlarca kaçırıldı. Medine'ye indirilen uçağa Suudi antiterör timlerince düzenlenen operasyonda Türk yolcu Gürsel Kambal Rus hostes Yuria Fomina ve bir korsan öldü.
2002 - GAP'ın sulama tünellerinden T2 faaliyete geçti.
2003 - Hu Jintao Çin Halk Cumhuriyeti'nin 4. devlet başkanı olarak göreve başladı.
2004 - Çin'de ilk kez bir milletvekili ülkede yılda 10 bin insanın idam edildiğini açıkladı. Çin insan hakları örgütlerinin eleştirileri nedeniyle idam ilgili rakamlarını gizli tutuyor.
2007 - Çorlu Askeri Cezaevi'nde tutuklu bulunan vicdani retçi Halil Savda'nın duruşmasına katılan Vicdani Ret Platformu ülkücülerin linç girişimine uğradı. Savda emre itaatsizlik ve askerlikten firar ettiği iddiasıyla toplam 155 ay hapse mahkum edildi.

Dogumlar

1767 - Andrew Jackson ABD'li politikacı (ö. 1845)
1821 - Johann Josef Loschmidt Avusturyalı bilim insanı (ö. 1895)
1854 - Emil Adolf von Behring Alman hekim ve Nobel Ödülü sahibi (ö. 1917)
1869 - Stanislaw Wojciechowski Polonyalı politikacı
1888 - Refik Halit Karay Türk yazar (ö. 1965)
1897 - Ağasadık Geraybeyli Azeri sinemacı (ö. 1988)
1941 - Tomris Uyar Türk öykü yazarı ve çevirmen (ö. 2003)
1943 - David Cronenberg Kanadalı sinemacı
1946 - Mahir ÇayanTürk Devrimci
1947 - Ry Cooder ABD'li gitarist ve şarkıcı
1953 - Erik-Jan Zürcher Hollandalı bilim adamı
1968 - Jon Schaffer ABD'li müzisyen
1975 - Eva Longoria ABD'li sinema oyuncusu
1979 - Onur Aydın Türk basketbolcu
1983 - Umut Bulut Türk futbolcu
1985 - Kellan Lutz ABD'li sinema oyuncusu
1986 - Serkan Çalık Türk futbolcu


Ölümler

M.Ö. 44 - Jül Sezar Romalı politikacı (d. M.Ö. 100)
1536 - Pargalı Damat İbrahim Paşa Türk devlet adamı (d. 1493)
1849 - Giuseppe Caspar Mezzofanti İtalyan Katolik kardinal ve dilbilimci (d. 1774)
1921 - Mehmed Talat Paşa Osmanlı Sadrazamı (d. 1874)
1937 - Howard Phillips Lovecraft ABD'li yazar (d. 1890)
1939 - Deniz Kızı Eftalya Kanto sanatçısı şarkıcı (d. 1891)
1959 - Lester Young ABD'li müzisyen (d. 1909)
1962 - Arthur Compton ABD'li fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1892)
1970 - Arthur Adamov Rus asıllı Fransız yazar (d. 1908)
1971 - Cevat Fehmi Başkut Türk gazeteci ve oyun yazarı (d. 1905)
1975 - Aristotle Onassis Yunanlı armatör (d. 1900)
1981
Yaşar Nabi Nayır Türk şair ve edebiyatçı (d. 1908)
René Clair Fransız film yönetmeni (d. 1898)
Yaşar Nabi Nayır Türk şair yazar ve yayıncı. (d. 1908)
1995 - Mustafa Necati Karaer Türk yazar şair otobiyografici eleştirmen (d. 1908)
2000 - Mengü Ertel Türk tasarımcı ve sanat yönetmeni (d. 1931)
2007 - Stuart Rosenberg ABD'li film yönetmeni (d. 1927)
2009 - Ron Silver ABD'li aktör (d. 1946)